Wystawa z okazji jubileuszu 60-lecia Oleskiego Muzeum Regionalnego: „Lata dwudzieste, lata trzydzieste-oleskie międzywojnie”.

Rekonstrukcja oleskiego przedwojennego rynku

Rekonstrukcja wnętrza oleskiej przedwojennej restauracji w „Hotelu Przy Poczcie”

W 2020 r. miejscowe muzeum obchodziło jubileusz 60 -lecia swojego istnienia. Ze względu na ograniczoną działalność placówek kulturalnych spowodowaną ogólnoświatową pandemią obchody te przeniesiono na ten rok. Ciągłości 60-letniej tradycji muzeum w Oleśnie nie wyznacza nieprzerwana działalność czy istnienie siedziby, ale 60-letnia kolekcja i misja ukazywania dziedzictwa Ziemi Oleskiej na tle lokalnym i regionalnym. Muzeum, utworzone podczas pierwszych Dni Olesna w dniu 12 czerwca 1960 r., stało się ważką miejską instytucją kultury, zmieniało trzykrotnie swoją lokalizację a także nazwę. Szerszy zarys historii naszej placówki przedstawimy podczas Spotkania Muzealnego, które będzie kulminacją obchodów jubileuszowych. Wystawa „Lata dwudzieste, lata trzydzieste-oleskie międzywojnie” to bardzo wdzięczny temat- to historyczna opowieść- zaproszenie do spaceru ulicami przedwojennego Olesna, aby podziwiać jego piękno, bogactwo dziedzictwa kulturowego pokoleń i wsłuchiwać się w przesłanie jego dziejów. Oby to wołanie z głębin czasu poruszyło ukrytą w każdym z nas nutkę wyobraźni…

Zanurzymy się w klimat przedwojennego Olesna. Po tak burzliwym okresie jakim była I wojna światowa, plebiscyt na Górnym Śląsku i Powstania Śląskie stopniowo do życia powracała normalność z wszystkimi jej blaskami i cieniami, a zmęczeni ludzie chcieli nieco powetować sobie ciężkie lata wojny poprzez różne formy uprzyjemniania czasu wolnego. Uprawiano sport, wyjeżdżano poza miasto do Siedmiu Źródeł, do Dobrego Źródła w Leśnej i na Smugi. Coraz szerszym kręgom społecznym rozrywki dostarczały kino i prasa. Od 1925 r. Olesno miało stadion miejski, w latach 1935- 1936 zbudowano basen. W skład tego imponującego kąpieliska wchodziły: basen do pływania dla dorosłych, basen dla dzieci, kabiny z wannami, garderoby, trampoliny, kort tenisowy, restauracja i letnia kawiarnia z werandą. W latach 20. i 30. XX w. działał w mieście Oleski Klub Samochodowy, Oleski Związek Gimnastyczny i Związek Sportowy Olesno. W 1932 r. Neumanna otworzył Kino am Ring na rogu Rynku i obecnej ul. Reymonta. W 1939 r. Neumann zakupił dom na Wielkim Przedmieściu i wybudował kino Ro-Li (Rosenbereger Lichtspiele). Życie towarzyskie kwitło w licznych hotelach z restauracjami, kawiarniach, oberżach i gospodach takich jak: Hotel de Rome przy Rynku, Hotel Potrz przemianowany na Hotel Przy Poczcie, Hotel Dworcowy, Hotel Król Prus, przekształcony w latach 1935-36 w Haus der Heimat ( Dom Regionalny) z salą koncertową, holem i strzelnicą za budynkiem. Obecnie mieści się w nim Miejski Dom Kultury. Miejscem pokrzepienia dla mieszkańców był także Leśny Dom Wypoczynkowy znajdujący się niedaleko kościoła św. Anny, gospoda Obok Kolei Okręgowej, Gospoda Hermana, późniejsza Langnera usytuowana naprzeciwko kościoła Bożego Ciała, Gospoda Poheide, Gospoda Bartosa niedaleko sądu, czy Gospoda do Siedmiu Źródeł. Na kawę i ciastko szło się do Kawiarni Sachta (na rogu obecnych ulic Kościuszki i Labora) lub do cukierni Floriana z pięknym ogródkiem na Małym Przedmieściu. W gospodzie należącej do wieloletniego oleskiego króla strzeleckiego Józefa Nagla ( obecnie Hotel Aleksandra) gromadził się miejscowy Establissement. Do 1945 r. było w Oleśnie, w Łowoszowie, w Wojciechowie, na Grodzisku i na Świerczu ok. 40 karczm, gospód i restauracji! W tych licznych hotelach, oberżach i restauracjach zatrzymywali się przybywający do Olesna handlowcy i klienci. W mieście odbywały się często duże jarmarki i targi zwierzęce, a co wtorek i piątek jego rynek zapełniał się straganami i stoiskami z warzywami, owocami, nabiałem, kwiatami, piernikami i innymi wypiekami.

Plansze i gabloty z pocztówkami z okresu międzywojennego

W mieście działały różnorodne stowarzyszenia i organizacje społeczne m.in.: Katolicki Związek Młodzieży i Młodych Mężczyzn, Ewangelicki Związek Młodzieży Olesno O.S., Patriotyczne Stowarzyszenie Kobiet, Towarzystwo Weteranów I Wojny Światowej, Katolickie Stowarzyszenie Czeladników, Stowarzyszenie Kupców, Młodzież Bismarcka, Teatr Amatorski, Chrześcijański Związek Matek i Kongregacja Mariańska, Towarzystwo Śpiewacze, Oleska Orkiestra Miejska, Męski Zespół Wokalny i Bractwo Strzeleckie. Na terenie powiatu oleskiego funkcjonowały też polskie koła śpiewacze, w tym dwa w Oleśnie, chór kościelny Dzwon i chór świecki Jutrzenka (w okresie plebiscytu powstał chór Paderewski). Lekcje śpiewu utworzonej w 1929 r. Jutrzenki prowadził Jan Rychel działacz Związku Polaków w Niemczech. Spotkania miały miejsce w budynku Rolnika.

Wystawa prezentuje przedwojenny Rynek, który obecnie zmienił swoje oblicze zachowując jednak po przekątnej w połowie mieszczański charakter kamienic. A w owych latach dwudziestych i trzydziestych w miejscu obecnego pomnika św. Jana Pawła II znajdował się Hotel de Rome zwany także Hotelem Baginsky. Jego właścicielem był przedsiębiorca żydowski Siegmund Bagińsky. Obok hotelu znajdował się sklep Kaiser΄s Kaffee, na którego szyldzie widniał znak firmowy – uśmiechnięty dzbanek do kawy. W miejscu dzisiejszych bloków przy północnej pierzei Rynku stała kamienica, w której mieścił się sklep konfekcyjny Josefa Czellnika, potem Franza Bormanna. Wcześniej była tam winiarnia L. Cohna, należąca do Siegfrieda Schlesingera, który produkował słynną w okolicy „wódkę SS” (nazwa od pierwszych liter jego imienia i nazwiska). Od 1888 r. była tam winiarnia Maxa Cassela, oferująca ok. 30 gatunków wina, w której co niedzielę spotykali się na partyjce skata proboszcz parafii katolickiej Walenty Morawietz, pastor ewangelicki Johann Salzwedel i rabin Blumfeld. Winiarnia słynęła z bardzo dobrej kuchni i przedniego „Wina musującego cesarza Fryderyka”. W następnej kamienicy na pocz. XX w. był sklep konfekcyjny M. Jereslawa, dalej drogeria Czebulli/Cornau, obok bazar mody Adolfa Maya. W kolejnej kamienicy, kierując się na wschód, był sklep Isidora Grünpetera, potem H. Feista. Obok wyroby żelazne oferował sklep Weigerta – dziadka śląskiego noblisty Paula Ehrlicha. Hasłem reklamowym było zdanie: ”Ehrlich farbuje najdłużej”. Następnie sklep nabył Richter, po nim Kulessa. Obecnie w tym miejscu znajduje się księgarnia. Zbliżając się do Schōnwalder Strasse (obecnie Kościuszki) stała kamienica nr 14 z Gospodą Poheide, nieco dalej Księgarnia i drukarnia Jaschke.

We wschodniej stronie rynku, na miejscu współczesnego budynku, w którym do niedawna mieścił się sklep Avans, stała kamienica nr 15, w której znajdowała się gospoda M. Landsbergera, potem destylacja Edmunda Lehrera, następnie sklep obuwniczy „OTA”. Była tam też kancelaria adwokata Johanesa Kaschego. Obok, w kamienicy nr 16, był sklep rowerowy Berholda i Königa oraz zakład zegarmistrza Raupricha. W kolejnej kamienicy mieścił się dom towarowy Grünpetera, a budynek przylegający do ratusza należał do A. Heisinga (wdowa M. Heisig spaliła się wraz z córką w tej kamienicy w 1945 r.), następnie do Bothmera. Mieściła się tam księgarnia Richtera. Ostatnim budynkiem tej strony był ratusz pod nr. 20. W pięknej kamienicy z wyróżniającą się wieżyczką (nie tak dawno usuniętą!), gdzie obecnie mieści sklep odzieżowy Martex pani Kuc, znajdowało się pierwsze kino w Oleśnie Kino am Ring i sklep rzeźniczy Karpego. W południowej pierzei rynku, na miejscu dawnego budynku PKO, wznosiła się kamienica nr 21, której właścicielem był Mehrender, następnie Moritz Zweig. Otworzył tam sklep gospodarstwa domowego Friedrich Bartel. Następna kamienica nr 22 należała do Ballona. W kolejnym budynku nr 23 początkowo mieścił się dom towarowy Grünpetera (obecnie sklep mięsny państwa Wąsińskich), potem sklep tekstylny Johannesa Krzymińskiego, później znajdowała się Powiatowa Kasa Oszczędności. Przylegająca doń kamienica nr 24 była własnością A. Karmeinskiego, potem kupca Willnera. Obok niej był sklep obuwniczy Arrnolda Berga, potem kupca Viktora Suka. W zachodniej pierzei rynku, począwszy od wylotu obecnej ulicy Wolności, stał budynek pod numerem 1 ze sklepem Klutznika i Krzymińskiego, potem apteką Adlera. Budynek należał do Hansa Gruchela, następnie nabył go Franz Friemel. Na piętrze była przychodnia dr. Hansa Menzela. W kolejnej kamienicy nr 2, należącej do Ericha Rudzkiego / Rüdigera, znajdował się sklep z konfekcją, a na piętrze mieściła się Firma Ida Schulz. W przylegającej następnej kamienicy nr 3 znajdował się sklep jubilerski z zegarami Krausego i pracownia fotograficzna panny Waltraudy von Radziewsky. W kamienicy nr 4 znajdowała się księgarnia J. Nowatzkiego (znana rodzina drukarzy na Śląsku). Kierując się w stronę kościoła św. Michała, w kamienicy pod numerem 5 był zegarmistrz i złotnik H. Zieliński, potem krawiec Wollny. Mieściła się tam znana drukarnia Jaschke i czasowo redakcja „Kuriera” dla Kluczborka, Olesna i Dobrodzienia. W kolejnym domu była drogeria Horniga i Zajazd pod koroną Cesarza/Kaiserkrone C. Kluski i A. Cziby, później należał do H. Gnatzy. Zajazd ten serwował stosunkowo tanie dania, dlatego nazywano go lokalem rodzinnym. W domu nr 7 był sklep obuwniczy Alberta Webera. Pomiędzy figurami w rynku umieszczono pod koniec XIX w. żeliwną latarnię gazową, do której gaz transportowano ze Świercza. W latach 20. XX w. latarnię gazową zamieniono, na wysokim betonowym słupie zawisły trzy elektryczne latarnie.

Główną arterią komunikacyjna była ulica Bahnhofstrasse. Ulica ta wtedy obejmowała dwie dzisiejsze ulice: Dworcową i Pieloka. Wystawa dostarcza informacji, kiedy wybudowano dworzec kolejowy, dlaczego został wysadzony w powietrze, gdzie stały kamienice właściciela tartaku Kokotta, czy w Oleśnie był dworzec Paulinki, co mieściło się w budynku Powiatowego Urzędu Pracy, gdzie stały wille Pluschkego, Czecha, Kasperowskiego, kto mieszkał w willi z altanką, jaki pomnik stał przed cmentarzem komunalnym i pomiędzy Powiatowym Urzędem Stanów a Szkołą Rolniczą, gdzie zamierzano zbudować krytą pływalnię, a także jakie sklepy mieściły się wąskiej uliczce wiodącej do rynku.

Ponadto ekspozycję wzbogaciła rekonstrukcja wnętrza oleskiej przedwojennej restauracji oraz makiety wykonane przez pasjonata historii Adriana Szulca przedstawiające dworzec kolejowy sprzed 1921 r. oraz wojskowe lotnisko polowe w Starym Oleśnie.

Otwarcie wystawy w dniu 18 września 2021 r. swoją obecnością zaszczycili: Burmistrz Olesna Sylwester Lewicki, Wiceburmistrz Jerzy Chęciński, Komendant Powiatowy PSP Andrzej Wróbel, Zastępca Nadleśniczego Joanna Kubiak, Naczelnik Wydziału Edukacji przy Starostwie Powiatowym Renata Płaczek-Zielonka, Proboszcz Parafii Bożego Ciała Ks. Walter Lenart, ks. Prałat Zbigniew Donarski, Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Elżbieta Hadaś, Kierownik Warsztatu Terapii Zajęciowej Ewa Janiszewska -Dandyk, Przewodnicząca Związku Emerytów Rencistów i Inwalidów Krystyna Polak, Dyrektor PSP nr 2 Grażyna Lipińska, Dyrektor PSP nr 2 Jerzy Jeziorowski, Dyrektor PSP nr 1 Adam Adamski, Przewodnicząca Związku Sybiraków Barbara Gwiazdowska.

Wystawa czynna do 14 stycznia 2022 r. ZAPRASZAMY

Ewa Cichoń