7 kwietnia 2011 r. odbyło się X Czwartkowe Spotkanie Muzealne poświęcone „Dzwonkom świata” z bogatej kolekcji Mariana Łysakowskiego z Zielonej Góry. Jest on nie tylko kolekcjonerem ponad 600 dzwonków i 35 janczarów, pochodzących z 55 krajów Europy, obu Ameryk, Afryki i Australii, ale zbieraczem wszystkiego co związane jest z tematyką dzwonków. Są to zdjęcia, widokówki, limeryki, teksty wierszy, piosenek itp. Pan Łysakowski jest podróżnikiem, pilotem wycieczek krajowych i zagranicznych, przewodnikiem turystycznym, wykładowcą akademickim w Instytucie Turystyki i Rekreacji w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Sulechowie, entuzjastą turystyki rowerowej. Ponadto śpiewa w chórze i pisze limeryki. W 2005 r. został wpisany przez redakcję Teleexpresu do „Galerii ludzi pozytywnie zakręconych”.
Dzwony towarzyszą nam w różnych okolicznościach. Obwieszczają zwycięstwa i biją na trwogę, zwołują wiernych do świątyń, dzwonią podczas liturgii i uroczystego Te Deum, wielkanocne dzwony kończą pokutny okres Wielkiego Postu. Dzwony towarzyszą do miejsca ostatecznego spoczynku, zawieszane u progów domostw ostrzegają przed wchodzącymi i odpędzają złe moce, zawieszane na szyi zwierząt hodowlanych nie pozwalają na zagubienie się stada. Dzwonek szkolny rozpoczyna i kończy lekcję. W Starym Testamencie arcykapłan na dolnym kraju szaty miał zawieszone dzwonki, aby ich dźwięk ogłaszał jego wejście do Miejsca Świętego w świątyni jerozolimskiej. Na Dalekim Wschodzie dzwonki pełnią rolę amuletów. W średniowieczu zdobiły stroje błaznów, w Tyrolu wiejskie dzieci obchodziły pola uprawne z dzwoneczkami w celu zapewnienia dobrych plonów. Afrykańskie plemiona napełniają dzwon wodą, którą wylewają na ziemię, aby w ten sposób zaklinać deszcz. Dzwonki jako przedmioty liturgiczne używane już były w VI w. Na pocz. IX w. dzwony kościelne biły już w całej Europie Zachodniej, a w Polsce po przyjęciu chrześcijaństwa od II poł. X w. Szerokie jest spektrum funkcji użytkowych dzwonków. Są wśród nich muzyczne, kościelne, szkolne, konferencyjne, pasterskie, rowerowe, wędkarskie, sygnalizacyjne, pałacowe, hotelowe, stołowe, barowe, choinkowe, budziki, otwieracze, skarbonki, świeczniki, pozytywki, dzwonki przywiązywane do uprzęży końskiej lub sanek -janczary. Dzwonki różnią się nie tylko wielkością i dźwiękiem, ale także tworzywem z którego zostały wykonane. W kolekcji p. Łysakowskiego znajdziemy wykonane z różnych metali i stopów- brązu, mosiądzu czy stali, ceramiki- porcelany, fajansu, gliny oraz szkła, kryształu, drewna i wikliny. Dźwięk dzwonów jest także doznaniem metafizycznym. Terapeutyczne zastosowanie dźwięku dzwonów leczy i inspiruje. Dzwonki weszły w nurt światowej kultury poprzez swoje szerokie zastosowanie w życiu codziennym oraz obrzędach religijnych. Dzięki różnorodnym kształtom i ornamentyce stały się prawdziwymi dziełami sztuki. W kulturze chrześcijańskiej dzwon pełnił wyjątkową rolę, bo dzwon to głos Boga. Marian Łysakowski zaprezentował historię swojego hobby, nietuzinkowego zbioru, który uczestnicy mogli podziwiać po prelekcji w budynku muzeum. Kolekcja jest imponująca i bardzo różnorodna, a prelekcja M. Łysakowskiego była bardzo interesująca, bowiem kolekcjoner jest nie tylko pasjonatem, obieżyświatem, ale także krasomówcą i zaklinaczem dźwięku. Dźwięki dzwonów i mis tybetańskich prezentowane podczas spotkania ukazały swoją moc oczyszczania przestrzeni.
Na kanwie spotkania o dzwonach zaprezentowano historię oleskich dzwonów. Najstarszy z kościołów Olesna pw. Św. Michała Archanioła posiadał dzwony odlane w XVIII w., które zostały zarekwirowane podczas wojen napoleońskich w 1812 r. Nową partię dzwonów odlano w XIX w. Zostały one podczas II wojny światowej w 1943 r. skonfiskowane na cele wojenne. Wszystkie znalazły się na terenie Niemiec czekając na tzw. cmentarzysku dzwonów w Hamburgu na przetopienie w fabryce zbrojeniowej. Niektóre z dzwonów ocalały i zostały przekazane niemieckim parafiom. Największy o imieniu Michał ważący 640 kg został odlany w 1852 r. w Brzegu przez Jana Sebastiana Lehrenbasa. Na dzwonie umieszczono łaciński napis: „ PRINCEPS GLORIOSSIME MICHAEL ARCHANGELE ESTO MEMOR HIC ET UBIQUE SEMPER”- „Sławny księciu Michale Archaniele pamiętaj o nas tu i wszędzie.” Na przedniej stronie wytopiono płaskorzeźbę św. Michała z mieczem w prawicy i wagą łańcuchowa z ogniem w lewej ręce. Pod wizerunkiem Archanioła umieszczono drugi napis: „PRECARE PRO NOBIS DEUM UT NOS SUA GRATIA CONSERUET AB IGNE „-„Proś u Boga, aby nas swoją łaską zachował od ognia”. Olesno bowiem wielokrotnie się paliło. Dzwon został uszkodzony przez zawieruchę wojenną. Obecnie znajduje się w bawarskiej wiosce Thalberg/ Las Bawarski. Nagrany dźwięk dzwonu umila w Arnsbergu spotkania oleśnian.
Dzwon Augustyn odlany przez C. Loescha w Opolu w 1855 r. jest o połowę mniejszy od Michała. Jego średnica wynosi tylko 90 cm, a smukła talia 283 cm. Waży 400 kg. Posiada napis : „SANCTE AUGUSTINE ORA PRO NOBIS, UT IRA DEI NOBIS DESISTAT”-„Święty Augustynie módl się za nami, aby gniew boży od nas się oddalił”. Na dzwonie umieszczono płaskorzeźbę św. Augustyna patrona oleskich kanoników regularnych i NMP. Zdjęty w 1943 r. z dzwonnicy kościoła św. Michała przeleżał na cmentarzysku dzwonów w Hamburgu. W 1952 r. Kuria Biskupia w Münster przekazała dzwon parafii w Bienen w powiecie Rees nad Renem.
O trzecim z dzwonów opowiedział Maksymilian Antkowiak, który z bratem Mateuszem przywiózł go do Olesna. Dzwon został zaprezentowany podczas spotkania muzealnego. Nazywa się Maria Panna i trafił po wojnie do parafii św. Konrada w Lübeck. Dzwon odlany w 1729 r. we Wrocławiu przez Jana Jakoba Rumfferta waży 90 kg. Został ozdobiony napisem „Ku czci i chwale Chrystusa w godzinie śmierci, błogosławionej patronki Marii Panny, św. Wacława tryumfującego i ku pocieszeniu w godzinie śmierci. Wacław i Maria Mischnik civis”. Na dzwonie umieszczono płaskorzeźbę Chrystusa na krzyżu, obok którego po lewej stronie przedstawiono św. Wacława jako opancerzonego jeźdźca ze sztandarem, po prawej stronie NMP w aureoli słońca i księżycem u stóp. Był on dzwonem pogrzebowym. Staraniem m.in. p. dr Adelheid Glauer, Mateusza i Maksymiliana Antkowiaków oleski dzwon wrócił do domu i jest przechowywany w kaplicy starego szpitala. 18 04.2010 r. został uroczyście przekazany delegacji z Olesna.
Najstarszy z dzwonów w kościele św. Anny pochodzi z 1606 r. Odlany został w ludwisarni Ercharda Schermbeina we Wrocławiu z fundacji Melchiora Ledermana i Marcina Chmielika. Donosi o tym napis umieszczony na dzwonie: „MELCHIOR LEDERAMN MARTIN CHMIELIK KOSSCIELNI ANNO 1606 ERHARD SCHERMBEIN GOS MICH IN BRESALU”. W 1902 r. na sygnaturce zawieszono mały dzwon o średnicy 30,3 cm i obwodzie kielicha 95,5 cm. W 1957 r. odlano nowy dzwon o średnicy 58 cm, obwodzie 180 cm, ważący 220 kg. Na dzwonie widnieje napis: STA: ANNA ORA PRO NOBIS A 1957 D”.
Kościół parafialny Bożego Ciała utracił dzwony, odlane w 1916 r. we wrocławskiej ludwisarni, skonfiskowane podczas II wojny światowej na cele militarne. Dzwony z 1927 r. z ludwisarni w Apolda w Turyngii podzieliły los poprzednich. Kościół otrzymał w 1992 r. trzy nowe dzwony z inicjatywy ówczesnego proboszcza Zbigniewa Donarskiego. Nadano im imiona oleskich kościołów – Św. Michał, Św. Anna i Boże Ciało. Zostały odlane w ludwisarni braci Felczyńskich w Taciszowie koło Gliwic.
Kościół Ewangelicki pw. Krzyża Chrystusowego wybudowany w 1853 r. otrzymał dzwony z fundacji króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV, który podarował oleskiej gminie luterańskiej na ten cel 900 talarów, za co osobiście podziękował mu w Berlinie oleski pastor Leopold Polsko.
Kolekcję dzwonków można obejrzeć w oleskim muzeum do połowy czerwca. Zapraszamy.
Ewa Cichoń
