Historia kina w Oleśnie tematem Czwartkowego Spotkania Muzealnego

Piotr Górok prelegent spotkania muzealnego

Oryginalny neon KINO-z kina Znicz

Kserokopie biletów kina Znicz

13 czerwca 2024 r. odbyło się XLIX Czwartkowe Spotkanie Muzealne poświęcone kultowemu miejscu, które wytworzyło swój własny klimat w pejzażu kulturalnym Olesna, ciesząc się ogromnym zainteresowaniem mieszkańców. Stanowiło podstawowy, realny element kultury wizualnej jako rozrywka, zmysłowa przyjemność, intelektualna przygoda, podróż w inną rzeczywistość oraz oderwanie się od szarzyzny codziennej egzystencji. Dlatego spotkanie to zatytułowane było „Od teatru świateł do kina Znicz. Historia kina w Oleśnie”. Dziesiąta Muza, której przybytkiem u progu jej narodzin było tylko kino, jawi się fenomenem artystycznym XX stulecia. Tworząc tzw. kulturę popularną była dynamicznie rozwijającym się wątkiem w kulturze okresu międzywojennego. W ten nurt wpisuje się przedwojenne kino w Oleśnie, począwszy od kina przy Rynku, przez nowoczesny gmach kina Ro-Li przy ulicy Grosse Vorstadt/Wielkie Przedmieście aż do powojennego kina Znicz. Wielu Oleśnian wspomina popołudniowe i wieczorne seanse, oczekiwania na obejrzenie nowości filmowych oraz Ogólnopolskiej Kroniki Filmowej, a zwłaszcza Oleskiej Kroniki Filmowej Amatorskiego Klubu Filmowego JUPITER, którego spuścizna dokumentalna jest nieoceniona. Przez niemal pół wieku olescy filmowcy rejestrowali wszystko to, czym żyło wtedy miasto i jego mieszkańcy. Wielu pamięta niezapomniane niedzielne poranki dla dzieci oraz panie bileterki: Izydorę Kwakiewicz, Marię Klimas, Stanisławę Płóciennik, Wiesławę Trelę, Marię Rzeźniczok, Stanisławę Wachowską. Kierownikiem kina była Lucyna Kokot, a po niej funkcję tę objął Kazimierz Piszczek, który także był operatorem. Operatorami byli również Michał Piszczek, Leszek Kokot, Andrzej Kwakiewicz, Stanisława Płóciennik. Zastępował ich Janusz Musiał, który także kierował kinem objazdowym. O zjawisku, któremu na imię kino w Oleśnie, barwnie opowiedział p. Piotr Górok, pasjonat historii lokalnej oraz prelegent spotkań muzealnych (XXIV CSM w 2014 r. –„Dzieje oleskiego ratusza“, XXXVI CSM w 2019 r.- „Co Katolik pisał o Oleskiem?“). Jest aktywnym członkiem Koła Miłośników Historii Lokalnej przy Gminnej Bibliotece w Radłowie, działa w Stowarzyszeniu Lokalna Grupa Działania „Dolina Stobrawy”. Jest inicjatorem Oleskiego Koła Historycznego 1226, które jest tworem stosunkowo młodym, ale zorganizowało już siedem spotkań. Pan Piotr jest autorem artykułów publikowanych na łamach „Rocznika Powiatu Oleskiego”. W 16 numerze z 2023 r. ukazało się jego opracowanie na temat historii kina w Oleśnie. Popularyzuje historię regionalną w mediach społecznościowych. Interesując się genealogią chętnie pomaga zainteresowanym w poszukiwaniu ich przodków. Ostatnio jest bardzo zaangażowany w odkrywanie skarbów parafii ewangelicko-augsburskiej w Oleśnie wśród których są prawdziwe rarytasy, które będą wyeksponowane w Izbie Tradycji Luterańskiej w Centrum Spotkań Dialogu i Edukacji „pod Różą”. Wyróżniony został nagrodą Starosty Oleskiego -Różą Powiatu.

Prelegent przedstawił historię kina w naszym mieście, w którym pierwszy film został prawdopodobnie wyświetlony w kinie objazdowym. Te kina, przybierające formę małych drewnianych budek z ławkami dla widzów, były bardzo popularne na pocz. XX w. Prezentowały zazwyczaj 15-20 minutowy seans złożony z krótkich niemych filmów. W 1906 r. otwarto pierwsze stałe kina na Śląsku we Wrocławiu i w Bytomiu. Kina stałe wypierały skutecznie kina objazdowe. Pierwsze udokumentowane informacje o seansach w Oleśnie znajdują się w książkach adresowych kin niemieckich z lat 1919-1942. Prawdopodobnie pierwszym kinem w Oleśnie było Lichtspiel-Theater w sali Domu Strzeleckiego przy ówczesnej Oppelner Landstrasse/ul. Opolska nr 39. Kolejna jego lokalizacją w latach 20. XX w. znajdowała się w Hotelu Richarda Potrza przy ówczesnej Herrenstrasse/Jaronia. Od 1925 r. nowym właścicielem tego kina został Hermann Neumann z Kluczborka, który wybudował kino w Kluczborku w gmachu w którym mieści się obecne kino Bajka. W 1932 r. funkcjonowało jeszcze jedno kino w Oleśnie w budynku na rogu Rynku ( niegdyś sklep firmowy „Oleśnianki”, a do 2020 r. mieścił się tam Bank PKO). Jego właścicielem był Wilhelm Böhm. W latach 1925-34 w Katholische Volksschule (obecnie PSP nr 1) działało kino założone i prowadzone przez władze samorządu powiatowego. W związku z rozwojem kinematografii na przełomie lat 20. i 30. XX w. Neumann zakupił w 1939 r. budynek przy Grosse Vorstadt/Wielkie Przedmieście 20 i po wyburzeniu parterowego domu zbudował bardzo nowoczesne na te czasy kino RO-LI czyli Rosenberger Lichtspiele. Jego otwarcie nastąpiło w 1940 r. Spełniało ono wymogi ówczesnego prawa budowlanego, mieściło się w nim 400 widzów, filmy wyświetlano codziennie. W styczniu 1945 r. kino zajęła Armia Czerwona. Żołnierze radzieccy chcący obejrzeć film natrafili na niemiecki film propagandowy- jak Niemcy strzelają do Sowietów, toteż zaczęli demolować wnętrze kina i zniszczyli ekran z cennej tkaniny. Kazimierz Piszczek całe życie związany z oleskim kinem miał za zadanie reaktywowanie kina w Oleśnie. W nowym kinie o nazwie Znicz odbył się pierwszy seans w dniu 19 grudnia 1947 r. K. Piszczek będąc także operatorem wyświetlał filmy na projektorze uruchamianym przy pomocy korby. Był to bardzo niebezpieczny sprzęt, grożący pożarem, dlatego w latach 50. XX w. zastąpiono stary projektor nowym. Sala kinowa na 490 miejsc była do końca lat 80. XX w. bardzo często wypełniona po brzegi. W latach 60. XX w. oleskie kino otrzymało panoramiczny ekran ( trzy kina w województwie posiadały taki ekran). Pierwszym filmem wyświetlanym w tym formacie był film Krzyżacy, wyświetlany przez trzy tygodnie od rana do wieczora. Przy kinie działał Dyskusyjny Klub Filmowy, który m.in. organizował dni studyjne oraz zapraszał znanych mistrzów dużego ekranu: Andrzeja Wernera, Bolesława Michałka, Edmunda Fettinga, Marka Perepeczkę, Stanisława Mikulskiego, Daniela Olbrychskiego, Marka Piwowarskiego. Rekordowa frekwencja kina miała miejsce w 1975 r. kiedy to aż 95883 widzów obejrzało 250 filmów podczas 1043 seansów. W tym samym roku kino poddano gruntowemu remontowi. Niestety koniec lat 80. i początek lat 90. XX w. był okresem schyłkowym kina w Oleśnie. Przyczyniła się do tego ogólnoświatowa popularność filmów na kasetach video oraz mnogość wypożyczalni kaset. Kino przegrywało z tą konkurencją, zmniejszała się liczba widzów, w konsekwencji brak zysków wymusił konieczność zwolnienia części pracowników. Będący już wtedy na emeryturze Kazimierz Piszczek wraz z synem Michałem wziął kino w dzierżawę, ale katowicka firma Silesia-Film (właściciel kina) pobierała 60%wpływów. Toteż sytuacja finansowa kina była katastrofalna, a Piszczek dopłacał z własnej emerytury na utrzymanie tej placówki. Ostatni seans odbył się w czerwcu 1992 r. i kino Znicz zakończyło swój żywot. Próby reaktywacji kina (m.in. w 1994r. ) nie powiodły się i ostatecznie nowym dzierżawcą w 1997 r. został Tadeusz Kowalski. W budynku mieściła się sala kinowa, jednak głównie odbywały się tam dyskoteki, zdemontowano fotele przekazane do kina w Prudniku, a na balkonie ustawiono stoliki i boksy do siedzenia. Na holu umiejscowiono bar serwujący napoje także alkoholowe. Kino-dyskotekę otwarto 22 listopada 1997 r. Operatorem został Michał Piszczek, a po kilku miesiącach zastąpił go Janusz Musiał i Leszek Kokot. Obiekt służył przede wszystkim organizacji dyskotek toteż filmy wyświetlano tylko w weekendy o godz. 16.00 i 18.00. Podczas oglądania filmów widzowie często konsumowali alkohol i palili papierosy. Nowa formuła kina nie utrzymała się długo, ponieważ ostatnia dyskoteka miała miejsce w sylwestra 1999 r. W lipcu 2000 r. właściciel Silesia -Film ogłosiła przetarg na sprzedaż budynku kina Znicz za kwotę wywoławczą 350000 zł. Ostatecznie Silesia Film sprzedała budynek za 200000 zł, ale nie podano informacji kto je nabył. Od tego czasu kino stało opustoszałe i ulegało coraz większemu niszczeniu. Ostatecznie 17 czerwca 2011 r. kino zostało wyburzone i tak skończyła się historia tego przybytku kultury w Oleśnie. Na jego miejscu powstała galeria handlowa Nowe Stare Kino. Oleśnianie mogą oglądać filmy w MDK dzięki współpracy z Opolskim Kinem Objazdowym, a w miesiącach letnich odbywają się pokazy plenerowe na oleskiej promenadzie[1] .

Spotkanie cieszyło się dużym zainteresowaniem mieszkańców, licznie przybyłych na to wydarzenie, które swoją obecnością zaszczycili: wiceburmistrz Olesna Łukasz Fil, sekretarz Gminy Olesno Janusz Wojczyszyn, zastępca naczelnika Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu Starostwa Bogusława Szychowska, dyrektor PSP nr 1, radny Rady Powiatu Adam Adamski, Mariola Flank z Wydziału Promocji Starostwa Powiatowego i redaktor „Rocznika Powiatu Oleskiego”, Stanisław Chudy- członek oleskiego klubu filmowego Jupiter oraz rodziny pracowników kina w Oleśnie.