20 lipca 2015 r. w Oleskim Muzeum Regionalnym otwarto wystawę „Oleskie medale – świadectwo przemian”. Eksponaty pochodzą ze zbiorów Koła Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Oleśnie, Muzeum w Oleśnie oraz kolekcjonera i numizmatyka Jana Piecha. Inicjatorami zorganizowania tej ekspozycji byli olescy numizmatycy, którym bardzo dziękujemy za opracowanie i udostępnienie kolekcji. Szczególne podziękowania przekazujemy prezesowi Koła PTN w Oleśnie Bogdanowi Parkitnemu oraz archeologowi, byłemu dyrektorowi Muzeum w Oleśnie, założycielowi i wieloletniemu prezesowi Koła numizmatycznego, a obecnie zastępcy prezesa Koła PTN w Oleśnie Wojciechowi Łonakowi. Eksponowane zbiory  na tej wystawie są wymownym świadectwem przemian, jakie zachodziły w ostatnim półwieczu na ziemi oleskiej. Medale emitowane w Oleśnie od lat 70. XX w. do czasów współczesnych przez instytucje samorządowe, rządowe, gminy wyznaniowe, organizacje społeczne i partie polityczne upamiętniają ważne wydarzenia, jubileusze, zabytki, budynki użyteczności publicznej oraz postaci historyczne związane z naszą miejscowością. Wystawę prezentującą powstałą kolekcję wzbogaca dokumentujący ją katalog, w którym 49 medali opisał Wojciech Łonak, a wybrane teksty wykorzystano jako komentarz do niniejszej ekspozycji. Zgromadzoną przez Wojciecha Łonaka literaturę numizmatyczną wyeksponowano w gablotach.

Jak pisze autor w katalogu:

„W sztuce medalierskiej obowiązywała i obowiązuje zasada przejrzystości i wstrzemięźliwości, jeśli chodzi o przekaz słowny i stosowanie symboli, powszechnie przyjętych i zrozumiałych dla odbiorcy. Mówiąc potocznie, medal powinien być czytelny, przejrzysty, o odpowiednich proporcjach tekstu do wyobrażeń plastycznych. Powinien także operować symbolem, skrótem myślowym, zaś stylem odzwierciedlać epokę, w jakiej powstał”.

Medale w katalogu i na wystawie zostały pogrupowane tematycznie. Jest grupa medali, które ukazują godło państwowe, herby: powiatu, miasta i miasta partnerskiego Arnsberg, logo Olesna i innych instytucji, postaci osób zasłużonych dla miasta i regionu, pomniki kultury i relikty przeszłości. Ta wystawa jest pokłosiem pasji kolekcjonerskiej i świadectwem tego, że  warto zbierać „do szuflady”, warto ryzykować budowanie kolekcji, warto stworzony zbiór pokazać i podzielić się doświadczeniami na zbieraczych szlakach. Wśród różnorakich sposobów wzajemnego komunikowania człowiek od wieków praktykuje sposób, który można najprościej nazwać prezentacją. Coś, co mamy, coś, co stworzyliśmy, coś, co pozostaje w naszej dyspozycji chcemy pokazać innym. Jakby podzielić się sobą poprzez medium, jakim staje się rzecz prezentowana. Zebrane tu medale to często dzieła okolicznościowe, które skłaniają do analizy nawarstwień ideowych, kulturowych i historycznych, a przez to stały się świadectwem czasu i miejsca oraz przemian, dokonujących się na przestrzeni kolejnych dekad.

Ta wystawa jest kolejną okazją do uporządkowania zbioru, przemyślenia kryteriów systematyzacji pod kątem ekspozycji, a także szansą na dokładniejszy przegląd stanu zgromadzonej wiedzy, a i pozyskanie nowej. Niezwykle cenny jest przygotowany katalog  szczegółowo opisujący każdy medal oleskiej kolekcji. Jest on swoistym certyfikatem przedsięwzięcia i dokumentacją prezentacji. Wystawa daje również okazję, by spotkać nie tylko podobnych sobie pasjonatów, ale i dotrzeć z zachętą do osób, które mogą podjąć podobną przygodę. Jest to w końcu okoliczność, kiedy w sposób możliwie atrakcyjny przekazujemy zgromadzony zasób wiedzy, włączając ją w szerszy społecznie obieg – podejmujemy zatem szlachetną rolę edukacyjną, a niejednokrotnie  wychowawczą. Jednym słowem – stajemy się w kolejnej odsłonie twórcami kultury. Ta wystawa ma na celu „wciągnięcie w stworzoną tu historię” tych, którzy zaryzykują chęć zapoznania się z nią i przyjdą obejrzeć prezentację.

Autor katalogu zaprezentował go zebranym, po czym zabrał głos prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego Przemysław Ziemba na temat zadań i roli PTN. Wręczył dyrektorowi Muzeum podziękowanie Zarządu Głównego PTN dla oleskiej placówki.

W związku z tym pożądane jest przypomnienie zarysu historii kolekcjonerstwa medali, monet i banknotów w Oleśnie.

Tradycje kolekcjonerskie w Oleśnie sięgały okresu międzywojennego, a może także końca XIX stulecia. Zbiór monet śląskich zaczął gromadzić Antoni Weidel/Wawoczny w latach 30. XX w. Po II wojnie św. Wawoczny, nadzorując skup metali organizowany przez Spółdzielnię „Rolnik”w Oleśnie, natknął się na wiele cennych śląskich monet, które ocalił i zasilił nimi swoją kolekcję. W 1968 r. wstąpił do Polskiego Towarzystwa Archeologicznego w Opolu.  Sześć lat później wyjechał do Niemiec, zabierając swoją kolekcję. W 1974 r. do Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego wstąpili: prof. Franciszek Hawranek i ppłk Bernard Krupa, a w 1975 r. Elżbieta Lesik. Członkami PTAiN byli także Konstanty Pawlik, Paweł Spojda i Leonard Dittmann. Po utworzeniu województwa częstochowskiego do oddziału PTAiN w Częstochowie swoją deklarację przeniósł tylko archeolog Wojciech Łonak. Nie będąc zrzeszeni w żadnej organizacji, numizmatyką w Oleśnie w latach 60. i 70. XX w. parali się Jan Piech i Aleksander Gałęzowski. W późniejszym czasie grupa ta powiększyła się o Bogdana Parkitnego, Andrzeja Zawilskiego i Wiesława Korbiela. Numizmatycy skupiali się wokół muzeum w Oleśnie, którego dyrektorem w latach 1974 – 1991 r. był Wojciech Łonak prowadzący na szeroką skalę wykopaliska archeologiczne.

Dyrektor placówki, będąc inicjatorem i prezesem powstałego później Koła Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Oleśnie, organizował wystawy poświęcone tematyce numizmatycznej. W 1984 r. otwarto ekspozycję „Moneta w 40-leciu PRL” ze zbiorów sekcji numizmatycznej działającej przy muzeum oraz ze zbiorów PTAiN-u w Częstochowie. Była to pierwsza wystawa w wyremontowanych salach nowej siedziby muzeum w dawnym ratuszu. Ta wspomniana w literaturze numizmatycznej ekspozycja została uwieczniona w wydanym po raz pierwszy przez muzeum folderze. Muzeum, współpracując z Kołem numizmatycznym, finansowało wydruk 100 tys. cegiełek dla potrzeb wybudowania nowej szkoły w Oleśnie.

W 1985 r. Oleskie Muzeum Regionalne obchodziło jubileusz 25-lecia. W czerwcu odbyła się sesja poświęcona tej rocznicy, podczas której uczestnikom wręczono jubileuszowy medal wykonany wg projektu Włodzimierza Ściegiennego i wycofane z obiegu banknoty z okolicznościowym nadrukiem wg projektu artystki plastyk Wandy Nazar. W 1986 r. muzeum i numizmatycy aktywnie włączyli się do obchodów 65 rocznicy III Powstania Śląskiego, organizując wystawę poświęconą tej tematyce. Wydano wspomnienia żyjących w Oleskiem powstańców śląskich w drugim numerze „Zeszytów Muzeum Oleskiego” i katalog „Odznaki, odznaczenia i symbole powstańcze”. Ukonstytuowane, samodzielne Koło numizmatyczne w Oleśnie powstało 1 stycznia 1987 r., działając w statutowych ramach Oddziału Polskiego Towarzystwa Archeologicznego i Numizmatycznego w Częstochowie. Koło w Oleśnie, którego prezesem został Wojciech Łonak było trzecim na terenie województwa częstochowskiego, po     Pajęcznie i Radomsku. Muzeum było miejscem spotkań oleskich numizmatyków, którzy zorganizowali na przełomie 1986/1987 r. wystawę „Portret na monetach antycznych”. Interesującą ekspozycją były „Dzieje Jasnej Góry na medalach Oddziału Częstochowskiego PTAiN”. Wydany katalog o tej wystawie ubogacono exlibrisem wklejonym na wewnętrznej stronie okładki. Kolejna wystawa zatytułowana „Medale z papieżem Janem Pawłem II” i wydany o niej   katalog korespondowały z wizytą papieża do Ojczyzny w 1987 r. W następnym roku odbywające się Igrzyska Olimpijskie w Seulu popularyzowano poprzez wystawę „Sport na monetach i medalach” i wydany o ekspozycji katalog. W tym samym roku muzeum gościło wystawę „Odznaki, odznaczenia i medale pamiątkowe resortu spraw wewnętrznych”, do której dodano muzealia związane ze strażą pożarną z prywatnego Muzeum Pożarnictwa w Łomnicy, zorganizowanego przez Józefa Trajdosa.

W listopadzie 1988 r. na wystawie poświęconej „70-rocznicy odzyskania niepodległości” eksponowano monety i medale z Józefem Piłsudskim, co dobitnie świadczyło o zbliżających się przemianach politycznych w naszym kraju. W przełomowym dla Polski roku 1989 r. urządzono dwie wystawy: „Powstania Śląskie w dokumencie i fotografii” z wydanym katalogiem „Oleśnianie w III Powstaniu Śląskim” i „Rzymskie systemy monetarne” z katalogiem rzymskich monet. W 1990 r. zorganizowano wystawę poświęconą „10-leciu Solidarności”. W tym czasie Koło numizmatyczne powiększyło się o kolejnych członków z Dobrodzienia, Gorzowa Śl. i Praszki. W maju 1991 r. olescy numizmatycy wzięli udział w organizacji dużej ekspozycji pt. „Dorobek Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Częstochowie” wystawionej w Bibliotece Miejskiej i Wojewódzkiej w Częstochowie. Podczas IV pielgrzymki Jana Pawła II do Ojczyzny w muzeum oleskim wystawiono monety, medale i banknoty papieskie. W 1992 r. w Zespole Szkół Zawodowych zaprezentowano ekspozycję numizmatów ze zbiorów członków Koła z wydanym katalogiem. W tym samym roku prezes Wojciech Łonak przygotował z okazji 5-lecia Koła sesję popularnonaukową o jego dokonaniach. Dwaj jego członkowie wydali w bardzo niskim nakładzie medal upamiętniający jubileusz, którego projekt przygotował K. Świtała. Wykonano 8 typów nadruków na banknotach. W Zespole Szkół Zawodowych zorganizowano wystawę siekieropodobnych grzywien, odkrytych na terenie Krakowa, z okolicznościowym katalogiem.  12 grudnia 1992 r. z funkcji prezesa Koła zrezygnował Wojciech Łonak. Nowym prezesem został Krzysztof Zimoch. Spotkania numizmatyków zostały przeniesione do Miejskiego Domu Kultury, ponieważ w marcu 1991 r. odszedł z muzeum dyrektor W. Łonak. W 1994 r. Koło brało udział w wystawie zorganizowanej w Bibliotece Miejskiej i Wojewódzkiej w Częstochowie. Podczas II Walnego Zjazdu w 1995 r. członek Koła Wojciech Łonak został powołany przez Zarząd Oddziału na komisarza dużej wystawy ukazującej dorobek 150 lat zorganizowanego ruchu numizmatycznego w Polsce. Wystawa miała miejsce w Muzeum Okręgowym w Częstochowie. Na Zjeździe Ogólnopolskim Delegatów PTN-u W. Łonak otrzymał Złotą Odznakę PTN. W dniu otwarcia Banku Śląskiego w 1995 r. w jego holu zorganizowano wystawę „Moneta i banknot polski 1924-1994”. Rozdano kilkadziesiąt banknotów z okolicznościowymi nadrukami. W 1996 r., po otwarciu PKO BP, przez kilka dni funkcjonowała wystawa zorganizowana przez Koło numizmatyczne pt. „Moneta i banknot polski 1918-1996”. Wydano także banknoty z okolicznościowymi nadrukami. W związku z kradzieżą ołtarza głównego w zabytkowym kościele św. Anny w Oleśnie zawiązał się Społeczny Komitet Renowacji Zabytków Miasta Olesna. W 1996 r. Koło wystąpiło z inicjatywą druku cegiełek dobrowolnych świadczeń pieniężnych na odnalezienie skradzionego ołtarza. Przygotowane projekty cegiełek wydrukowała Drukarnia św. Krzyża w Opolu. W 1997 r. obchodzono jubileusz 10-lecia Koła numizmatycznego w Oleśnie, które wydało medal pamiątkowy oraz banknot z okolicznościowym nadrukiem. Częstochowski oddziału PTN pomniejszył się o kilku członków, którzy stworzyli nowe Stowarzyszenie Archeologiczno-Numizmatyczne. Pozostali wraz z licznym Kołem w Oleśnie nadal realizowali statutową działalność PTN-u. Przeniesiono do Olesna redakcję „Magazynu Numizmatycznego”, a kontynuację jego druku podjął Wojciech Łonak, który wydał kolejny – 26 – numer tego magazynu. Dzięki pomocy członków oleskiego Koła wydawnictwo przekształcono w rocznik. W 1998 r. olescy numizmatycy zorganizowali trzy wystawy w miejscowym muzeum: „Olimpiady i sport na monetach świata”, „Fałszywki w monecie i banknocie” i „Banknoty z okolicznościowymi nadrukami”. Od 1 stycznia 2001 r. Koło numizmatyczne w Oleśnie działało jako Koło przy Oddziale Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Opolu, przybierając nazwę Koło Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Oleśnie.

15-lecie Koła obchodzono w 2002 r., upamiętniając wydarzenie emisją okolicznościowego medalu oraz nadrukami na banknotach. Przedstawiciel Zarządu Głównego PTN wręczył Bogdanowi Parkitnemu i Janowi Piechowi Złote Odznaki PTN. W nowej siedzibie muzeum przy ul. Jaronia w 2007 r. upamiętniono 20-rocznicę powstania Koła numizmatycznego w Oleśnie. Z tej okazji zorganizowano wystawę „Olescy numizmatycy miastu”, do której katalog opatrzony exlibrisem napisał Wojciech Łonak. Jubileusz 25-lecia Koła w 2012 r. uczczono wydaniem kolejnego medalu. Wybito 35 sztuk medali, z których jeden przekazano do Oleskiego Muzeum Regionalnego, jeden wręczono burmistrzowi Olesna, a pozostałe otrzymali wszyscy członkowie Koła.

Obecnie Koło Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Oleśnie liczy 25 członków. Od początku związani są z nim Wojciech Łonak, Bogdan Parkitny, Wiesław Korbiel i Krzysztof Madej.   Zarząd Koła Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego w Oleśnie tworzą prezes Bogdan Parkitny, zastępca prezesa Wojciech Łonak, oraz jego członkowie Zbigniew Włodarski i Janusz Korzec.

Otwarcie wystawy swoją obecnością zaszczycili: prezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego Przemysław Ziemba, wiceburmistrz Olesna Jerzy Chęcińki, starosta oleski Stanisław Belka, wicestarosta Roland Fabianek, skarbnik Gminy Jan Jaskulski, dyrektor Muzeum w Praszce Zbigniew Szczerbik, prezes Koła PTN w Oleśnie Bogdan Parkitny z członkami Zarządu i Koła, naczelnik Wydziału Edukacji przy starostwie powiatowym Bogusława Szychowska, dyrektor MDK Ernest Hober, zastępca Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Oleśnie starszy kapitan Marek Kucharczyk, dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Elżbieta Hadaś, inżynier nadzoru w Nadleśnictwie Olesno Dariusz Kowalczyk, prezes Spółdzielni „Odrodzenie” Artur Maniura, prywatni kolekcjonerzy Jan Piech, Jan Janicki, Ryszard Szirch oraz lokalne media.

Zapraszamy do obejrzenia wystawy czynnej od 20 lipca do 28 sierpnia 2015 r.

Ewa Cichoń