26 lutego 2019 r. w Oleskim Muzeum Regionalnym została otwarta przepiękna wystawa „Lalki polskie’ ze zbiorów „Fundacji Cepelia Polska Sztuka i Rękodzieło w Warszawie”. Fundacja chroni, propaguje i rozwija artystyczne rękodzieło ludowe oraz zapewnia warunki do pielęgnowania tradycyjnych i nowych wartości kultury materialnej wszystkich regionów Polski. Wystawa prezentowana w miejscowym muzeum jest takim swoistym wspomnieniem nieodżałowanej „Cepelii”, która zniknęła z krajobrazu polskich miast, a usytuowana w bardzo widocznym punkcie naszego miasta była także ozdobą oleskiego rynku. Ileż tam było pięknego rękodzieła inspirowanego twórczością polskich artystów ludowych. Te nasze, rodzime, narodowe wytwory – polskie i regionalne pamiątki – były wizytówką naszego kraju oraz eleganckim upominkiem zwłaszcza dla zagranicznych odbiorców. Lalki w strojach stylizowanych polskim folklorem pełnią przede wszystkim funkcję dekoracyjną i poznawczą. Ale lalki towarzyszą człowiekowi od najwcześniejszych lat dzieciństwa. Któż z nas nie bawił się lalkami, najczęściej dziewczynki przysposabiają się do pełnienia roli matki, a chłopcy bawiąc się żołnierzykami, figurkami wyobrażeń zwierząt także przygotowują się do przyszłych ról życiowych mężczyzny-opiekuna i obrońcy rodziny. Lalki to nie tylko zabawka, pełnią funkcję edukacyjną, ale także dekoracyjną, symboliczną w niektórych kulturach oraz rolę kultową w niektórych rytuałach jako tzw. idole przedstawiające bóstwa. Figurki ludzi zajętych pracami gospodarczymi, rzemieślniczymi, czy domowymi oraz wojowników sprzed 2000 lat p.n.e. znaleziono w grobach egipskich faraonów. Ludzkiej cywilizacji towarzyszyły jako odwzorowanie wizerunku człowieka lub zwierzęcia pełniąc rolę magiczną, wykorzystywano je do praktyk, które mogły spowodować czyjeś nieszczęście, chorobę lub nawet śmierć. Figurki używano także w magicznych rytuałach mających zapewnić płodność. Prehistoryczne figurki kobiet jak chociażby słynna Wenus z Willendorfu związane były z kultem płodności. Reliktem tych wierzeń jest tradycja dekorowania lalką przystrojoną w suknię ślubną maski samochodu młodej pary. Lalki-figurki pełnią także funkcję religijną, przykładem tego są chociażby figurki Dzieciątka, pasterzy i innych bohaterów stajenek bożonarodzeniowych, nierzadko odziane w regionalne stroje ludowe. Z przedmiotu kultu bądź totemu praktyk magicznych w miarę laicyzacji życia społecznego lalka przeobraziła się w marionetkę, a potem lalkę- modelkę jak słynna lalka Barbie. Wśród lalek szczególną rolę pełnią lalki ludowe, które nie są raczej zabawkami, ale dzięki ich dekoracyjnemu aspektowi stają się przedmiotem kolekcji, zbierania, eksponowania. Ich głównym zadaniem jest prezentacja stroju ludowego precyzyjnie wykonanego, z dbałością o najdrobniejsze detale. Jako przedmiot tradycji lalka ludowa jest nośnikiem folkloru danego kraju, bądź grupy etnicznej. Niewątpliwie jest ozdobą każdego wnętrza, a także prezentem ofiarowywanym nie tylko rodzinie i przyjaciołom lecz także przywódcom państw podczas oficjalnych wizyt.
Anna Filipowicz-Mróz autorka wystawy „Lalki polskie” tak opisała prezentowaną w oleskim muzeum kolekcję „Fundacji Cepelia Polska Sztuka i Rękodzieło w Warszawie”:
„Lalki w strojach regionalnych to forma upowszechniania folkloru, popularyzacja dorobku rękodzieła ludowego, to także wyraz sentymentu do stroju ludowego, będącego – zwłaszcza dla Polonii -symbolem ojczyzny, to przywołanie tradycji. Lalki regionalne są prezentowane jako pojedyncze figurki, pary bądź wielopostaciowe w scenach rodzajowych jak zdobienie jajek, lanie wosku, kapela z Zawoji, darcie pierza, pożegnanie panny młodej, wesele, redyk, kolędnicy. Drobiazgowość wypracowania ubioru zależy od wielkości lalki, duże są ubierane w wierną miniaturę stroju regionalnego, tkanina jest dobierana z zachowaniem proporcji wzoru autentycznej tkaniny odzieżowej, elementy stroju są ręcznie haftowane, drobniejsze figurki są przystrojone w strój mniej wierny, jednak zachowujący styl danego regionu. Celem wystawy jest prezentacja ogromnego zróżnicowania kultury polskiej wynikającego z wielowiekowej tradycji, z oddziaływania różnych wzorów kulturowych, ze specyfiki regionalnej, pokazanie niezwykłych umiejętności, które jeszcze w wielu regionach Polski są kontynuowane i zgodne z lokalnym przekazem. Na szczególną uwagę zasługuje niezwykła dbałość w wykonaniu strojów wywodzących się z tradycji poszczególnych regionów Polski (zdobnictwo, kolorystyka, krój). Także wielka staranność w odtworzeniu strojów historycznych, co wymaga poza dużymi umiejętnościami, także wiedzy fachowej i znajomości literatury. Poziom lalek zarówno regionalnych jak i historycznych zasługuje na wysoką ocenę. Dodatkowo wystawę uzupełnią elementy strojów ludowych (gorsety, zapaski, spódnice) oraz tkaniny ludowe”.
Otwarcie tej pięknej wystawy zaszczycili swoją obecnością: autorka ekspozycji p. Anna Filipowicz- Mróz, która opowiedziała o zbiorach Cepelii oraz Sekretarz Gminy dr Bożena Matusiak, dyrektor Oleskiej Biblioteki Publicznej Halina Szklanna, dyrektor Miejskiego Domu Kultury Ernest Hober, dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie Elżbieta Hadaś, dyrektor PSP nr 3 Grażyna Lipińska, dyrektor PSP nr 1 Adam Adamski, prezes Koła Związku Filatelistów w Oleśnie Ryszard Szirch, uczniowie PSP nr 3 z opiekunką p. Agnieszką Zolisz. Wystawę można zwiedzać do 31 maja. ZAPRASZAMY.
Ewa Cichoń
Zdjęcia: Oleskie Muzeum Regionalne i Maksymilian Antkowiak